اورمو ایشچیلری :به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست آزربایجان غربی، پرنده نادر و در خطر انقراض ‘میش مرغ’، که از آن به عنوان یک پرنده افسانه ای یاد می کنند، می رود تا بار دیگر با به پرواز درآمدن در آسمان های آزربایجان غربی خود را از فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت خارج سازد.
پرنده ‘میش مرغ’، که در زبان محلی ‘چیرگ’ نیز نامیده می شود، یکی از بزرگترین پرندگان آزربایجان بوده و از گونه های منحصر به فرد و بسیار مهم جانوری در جهان به شمار می آید که نسل آن با خطر انقراض روبه روست.
این پرنده نادر(Otis tarda) نام دارد که جزء بزرگترین پرندگان گیاهخوار بوده و با جثة بزرگ و بال‌های کشیده و پرتوان، لقب سنگین‌ترین پرنده قادر به پرواز جهان را دارد.
میش مرغ، که از نظر حفاظتی در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) در طبقه آسیب‌پذیر (VU) قرار دارد، در سال های اخیر مورد توجه مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته و با اقدام های در دست انجام در آزربایجان غربی، امید دوستداران محیط زیست برای احیاء این گونه کمیاب را افزایش داده است.
میش‌مرغ در خاورمیانه به طور عمده در سوریه، فلسطین و در استان‌های آزربایجان غربی، همدان، کردستان پراکندگی دارد.
گاهی نیز تعدادی در فصل پاییز و زمستان در شمال شرقی کشور مشاهده می‌شوند.
این‌گونه در حاشیه دریاچه اورمیه در شهرستانهای به ی کندی (بوکان) و ساووج بولاق (مهاباد) دیده شده است.
میش مرغ همچنین در مناطقی نظیر ‘دیواندره’ و ‘زرینه اوباتو’ در کردستان و دشت ‘اسد آباد’ همدان نیز مشاهده شده اند.
در زمان حاضر شمار اندکی از این گونه نادر در کشور در زیستگاه های آزربایجان غربی زندگی می کنند و جمعیت اندک این گونه نیز که در زیستگاه هایی مانند دشت ‘اسدآباد’ دیده شده بودند در سال های اخیر به علت تغییرات گسترده ایجاد شده در وضع زیستگاهی آنان شمارشان به صفر رسیده است.
این گونه یکی از پرندگان نادر ایران محسوب می‌شود که در سال ۱۳۴۶ جزو پرندگان ‘حمایت شده’ اعلام شد.
اغلب کارشناسان شکار میش‌مرغ‌ها در دهه اول انقلاب و قبل از آن را یکی از مهمترین دلایل کاهش جمعیت این‌گونه می دانند.
شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه، تبدیل زمین‌های دیمی به آبی (مکانیزه شدن کشاورزی) باعث کاهش بی‌رویه این گونه در دهه‌های اخیر شده است.
جمعیت چیرگ یا همان میش مرغ در زمان حاضر از یکصد تا ۱۵۰ قطعه تجاوز نمی‌کند و همین مساله، نگرانی‌های عمده‌ای را از جانب دوستداران محیط زیست به همراه دارد.
این پرنده از جمله پرندگان خشکی زی بوده که زیستگاه اصلی آن دشت‌های باز و اغلب بدون درخت، استپ‌ها و مراتع است.
به دلیل رشد جمعیت روستاها و همچنین تخریب مزارع لوبیا و نخود و حبوبات و کاشت گندم دیگر میش مرغ در زیستگاه های خود احساس امنیت نکرده و به دنبال پیدا کردن زیستگاهی امن محل زندگی خود را تغییر داده است.
کارشناسان معتقدند اغلب زیستگاه‌های این‌گونه شامل تپه ماهورهای کم ارتفاع و دشت‌های باز، به مزارع کشاورزی به ویژه اراضی دیم کم بازده تبدیل شده است به همین دلیل این‌گونه را ناچار کرده که مزارع گندم، نخود و جو را به عنوان زیستگاه خود انتخاب کند.
این عامل در مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت محصولات، همواره به عنوان عاملی برای ایجاد استرس در این پرنده شده و آن را در معرض تهدید و خطر قرار داده است.
در یک بررسی در استان آزربایجان غربی، مشخص شده این‌گونه به‌دلیل تخریب زیستگاه، مزارع و کشتزارها به ویژه اراضی کشاورزی گندم، جو، نخود و یونجه‌زارها را به‌عنوان زیستگاه جوجه‌آوری خود انتخاب و در همان زیستگاه‌ها نیز تغذیه، استراحت و زمستان‌گذرانی می‌کند.
علاوه بر این بروز پدیده خشکسالی در دو دهه اخیر از دیگر عوامل طبیعی مهم در کاهش جمعیت میش‌مرغ در سطح کشور بوده است، زیرا در زمان خشکسالی گندمزارها و سایر مزارع از جمله مزارع نخود که محل تخمگذاری و تغذیه این پرنده محسوب می شود، خشک شده است.
در زمان حاضر به طور کلی، هر‌چه از منطقه آزربایجان به سمت غرب پیش می‌رویم از تعداد میش‌مرغ‌ها کاسته می‌شود؛ یعنی دشت‌های آزربایجان بیش از دشت‌های کردستان، کرمانشاه و همدان میش‌مرغ‌ها را در خود جای داده و می‌دهد.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفت: 40 قطعه از این پرنده ارزشمند در زیستگاه های آذربایجان غربی زیست می‌کنند.
‘محمدجواد محمدی زاده’، با اشاره به ایجاد مرکز تحقیقات میش مرغ در آزربایجان غربی گفت: این مرکز در زمینی به مساحت دو هکتار به منظور حفاظت، گونه میش مرغ احداث می‌شود و نقش مهمی در احیا و تکثیر این گونه خواهد داشت.
وی، با بیان اینکه منطقه زیستگاه ‘دشت سوتاو’ بوکان به پناهگاه حیات وحش تبدیل شده، افزود: با احداث این مرکز گونه کمیاب این پرنده افزایش یافته و پیش بینی می شود به یکصد قطعه در یک سال آینده برسد و از خطر نابودی نجات یابد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آزربایجان غربی نیز گفت: این استان دارای بیشترین تعداد پرنده در خطر انقراض میش مرغ در کشور است.
‘حسن عباس نژاد’ افزود: از این نوع پرنده کمیاب پیش بینی می شود ۵۰ تا ۶۰ قطعه در آزربایجان غربی وجود داشته باشد که به تازگی در آخرین سرشماری انجام شده در یکی از زیستگاه های این پرنده تنها ۳۲ قطعه از آن شمارش شد.
وی دشت ‘سوتاو’ بوکان را مهمترین زیستگاه پرنده میش مرغ در کشور عنوان کرد و گفت: این مکان به دلیل شرایط مطلوب و منحصر به فرد خود به مهمترین زیستگاه پرنده نادر میش مرغ در کشور تبدیل شده است.
عباس نژاد افزود: دشت سوتاو که یک پهنه تپه ماهوری به وسعت ۴۰۰ هکتار را در روستای حمامیان از توابع شهرستان به ی کندی (بوکان) شامل می‌شود، سالانه پذیرای ۲۰ تا ۲۵ قطعه از این نوع پرنده نادر بوده که چندی پیش از سوی اداره کل حفاظت از محیط زیست آذربایجان غربی به عنوان پناهگاه میش مرغ در استان اعلام شد.
وی ادامه داد: در سال های گذشته به علت تخریب زیستگاه این پرنده و تبدیل آن به مزارع، شکار غیرقانونی و به هم خوردن تعادل زیست محیطی آن که منجر به سلب آرامش و امنیت زیستگاهی ‘میش مرغ’ در دیگر مناطق کشور شده در زمان حاضر آزربایجان غربی را به مهمترین زیستگاه این پرنده تبدیل کرده است.
عباس نژاد گفت: به منظور حفاظت، احیاء و تکثیر این پرنده که یکی از گونه های کمیاب و نادر در جهان است، به زودی احداث نخستین مرکز تحقیقات و مطالعات پرنده ‘میش مرغ’ کشور در شهرستان بوکان با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال آغاز خواهد شد.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آزربایجان غربی هم گفت: میش مرغ به عنوان یکی از گونه های بارز استان مطرح بوده و در سایه امنیت ایجاد شده در زیستگاه های آن به ویژه در حومه شهرستانهای به کی کندی و ساووج بولاق توانسته است به زندگی خود ادامه دهد.
‘حمید رعناقد’، افزود: این گونه که دست کم۸۰ درصد از جمعیت کشوری آن در آزربایجان غربی زندگی و زاد و ولد می کنند در سطح بین المللی دارای اهمیت فراوانی است زیرا جمعیت اندکی از آن که در زیستگاه ها باقی مانده هم اکنون در خطر انقراض قرار دارند.
وی توسعه شهرنشینی، تبدیل زمین به اراضی کشاورزی، شکار غیرمجاز و به ویژه جمعیت اندک میش مرغ در کشور را از مهمترین تهدیدهای این گونه عنوان کرد.
رعنا قد افزود: اداره کل حفاظت محیط زیست آزربایجان غربی در نظر دارد با احداث نخستین مرکز تحقیقاتی میش مرغ کشور در شهرستان بوکان که از زیستگاه های مهم این پرنده در کشور است نسبت به تکثیر مصنوعی آن اقدام کند که این اقدام باعث خواهد شد در کنار حمایت از این گونه در طبیعت، با انجام آموزش های زیست محیطی به روستانشینان و گشت و کنترل های مداوم در افزایش جمعیت آن تلاش کند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست به ی کندی شرایط زیستگاه های این پرنده در این شهرستان را بسیار مطلوب عنوان کرد و افزود: به دلیل فراهم ساختن شرایط حفاظتی و امنیتی در زیستگاه های این منطقه به ویژه دشت ‘سوتاو’ در روستای حمامیان، این منطقه به مهمترین زیستگاه میش مرغ در کشور تبدیل شده است.
‘محمد احمدی’ گفت: در آخرین سرشماری های انجام شده ۳۰ تا ۴۰ قطعه از این پرنده به صورت مستقیم و مستند مشاهده و شمارش شد.
وی عمده ترین زیستگاه های این پرنده را دشت ‘سوتاو’ حمامیان، منطقه شکار ممنوع ‘سه کانیان’، ‘ینگیجه’ و ‘آلبلاغ’ عنوان کرد و گفت: در زمان حاضر این پرنده علاوه بر زیست در زیستگاه دشت سوتاو اقدام به لانه سازی و جوجه آوری نیز می کند.
احمدی اضافه کرد: برای حمایت از این گونه با ارزش و در خطر انقراض زیستگاه دشت سوتاو این شهرستان به پناهگاه حیات وحش تبدیل شد.
وی با بیان اینکه حفاظت از زیستگاه های این پرنده در حد مطلوبی هم اکنون در دست انجام است گفت: تعامل و همکاری خوب مردم این منطقه یکی از مهمترین عوامل ازدیاد این نوع پرنده است که باعث شده میش مرغ ها در این زیستگاه ها در امنیت کامل به سر ببرند.
وی افزود: روستانشینان حاشیه زیستگاه های این پرنده تاکنون با احساس مسوولیت خوبی که داشته اند در همکاری با اداره حفاظت محیط زیست این شهرستان نقش مهمی در ایجاد امنیت برای زندگی این نوع پرنده ایفا کرده اند که قابل تقدیر است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست ساووج بولاق می گوید: میش مرغ به طور عمده در این شهرستان در مناطقی نظیر ‘باجوند’ ، ‘آزاد’ و ‘قلقله’ و ‘کانی سیب’ در بخش خلیفان مشاهده شده اند که در تعداد از این مناطق حتی اقدام به لانه گذاری و جوجه آوری نیز کرده اند.
‘فاروق سخنور’، تعداد پرندگان میش مرغ شمارش شده در این زیستگاه ها را حدود هفت تا هشت قطعه اعلام کرد.
وی اظهار داشت: با تقویت گشت و کنترل های نظارتی در این زیستگاه ها در اوایل قصل بهار در فصل لانه گذاری و در تیرماه در هنگام جوجه آوری سعی شده تا امنیت کاملی در این مناطق برای زندگی این گونه با ارزش به وجود آید.
سخنور گفت: برای حفاظت بیشتر از میش مرغ همچنین تمامی اعضای شوراهای اسلامی روستاهای حاشیه زیستگاه های این پرنده در مهاباد برای نحوه برقراری امنیت در این مناطق توجیه شده و آموزش های لازم را فراگرفته اند.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آزربایجان غربی اضافه کرد: خوشبختانه با انجام اقدام های لازم از سوی این اداره کل در زمان حاضر تعداد گونه های زمستان گذران میش مرغ در زیستگاه های این استان به وفور مشاهده و زادآوری آنها تثبیت شده است.
رعناقد گفت: گونه هایی از این پرنده هم اکنون در سولدوز، ساووج بولاق (مهاباد)، به ی کندی (بوکان) و قوشاچای (میاندوآب) دیده شده که علاوه بر زیست اقدام به تخمگذاری و جوجه آوری نیز می کنند.
وی افزود: هم اکنون علاوه بر زیستگاه های به ی کندی حضور این پرنده در دشت های باجوند و آزاد ساووج بولاق نیز به تثبیت رسیده است.
به گفته کارشناسان محیط زیست یکی از مهمترین مواردی که در زمینه حفاظت از این گونه در حال انقراض باید به آن توجه کرد دخیل کردن حاشیه نشینان و روستاییان اطراف زیستگاه های این پرنده در امر حفاظت از آن است.
آنان معتقدند همانگونه که حاشیه نشینان این زیستگاه ها می توانند تهدید کننده این گونه باشند از سویی دیگر می توانند حمایت کننده آن نیز باشند از این رو باید با مشارکت دادن آنان در امر حفاظت از نسل این گونه منحصر بفرد تا حد ممکن صیانت به عمل آورده شود.
اقدام های سال های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست در توجه به احیا و تکثیر این گونه نادر و در حال انقراض همچنین توجه ویژه به تامین امنیت زیستگاه های میش مرغ و احداث یک مرکز تحقیقاتی در شهرستان به ی کندی امید دوستداران پرندگان را به احیای نسل میش مرغ و دیده شدن دوباره آنها در آسمان های دیگر نقاط کشور را دو چندان کرده است.
میش مرغ پرنده‌ای از خانواده ‘هوبرگان’ است که در دشت های وسیع بی‌درخت، زمین‌های استپی و کشتزارای پهناور حبوبات و علفزارها زندگی می‌کند.
این پرنده دارای گردن و پاهای کشیده، بالها و منقار پهن و پرهای رنگارنگ است و روی زمین لانه‌سازی می‌کند.
میش مرغ در فصل بهار تخمگذاری می‌کند و در هر دوره تخمگذاری نیز دو تا چهار تخم می‌گذارد که پس از ۲۵ تا ۲۷ روز جوجه‌های آن به دنیا می‌آیند.
میش مرغ یکی از بزرگترین پرندگان آزربایجان و ایران است و از نظر شکل و جثه شباهت زیادی به بوقلمون دارد.
طول بدن میش مرغ به یک متر و وزنش به بیش از ۱۵ کیلوگرم می‌رسد که پرهای آن در قسمت پشت نخودی سیر با راه‌های عرضی سیاه و در قسمت شکمی، کاملا سفید رنگ است.
این پرنده پاهای قوی و بلندی دارد که به سه انگشت ختم می‌شود و به دلیل داشتن پاهای قوی کمتر پرواز می‌کند.
این پرنده بسیار زود رم کرده و بسیار محتاط است و با اینکه پروازش قوی است، اغلب در مقابل خطر می‌دود یا مخفی می‌شود.
میش مرغ یا چیرگ پرنده‌ای است با چشم‌های تیزبین که از فاصله دور خطر را احساس می‌کند و با پرواز و یا استتار، خود را از خطر دور نگه می‌دارد.
این پرنده مناطق خلوت و آرام را ترجیح می‌دهد و از مکان‌های پر تراکم گریزان است.
راه رفتن آن آرام و با وقار بوده و در حین راه رفتن و پاییدن اطراف، گردن خود را بالا نگه می‌دارد. شیوه زندگی آن کاملا’ اجتماعی بوده و به طور معمول در دسته‌های چندتایی و یا چند ده‌تایی مشاهده می‌شود.
چیرگ در ساختار زندگی گروهی خود تدابیر امنیتی مخصوص را به اجرا می‌گذارد و برای حفاظت گروه از خطرات احتمالی به گماردن نگهبان می‌پردازد که این ویژگی می‌تواند تا حدودی این پرنده را در برابر خطرات شکار محفوظ نگه دارد.
نر و ماده این پرنده شبیه به هم هستند اما نرها جثه بزرگتری دارند. پرنده نر بالغ نوار بلوطی رنگی در ناحیه سینه دارد و پرهای سبیل‌مانندی مرکب از موپرهای سفید در دو طرف صورت آن دیده می‌شود.
میش مرغ‌ها، بیشتر در کشتزارهای مسطح مانند مزرعه‌های گندم، نخود و یونجه زندگی می‌کنند و تغذیه آنها نیز بسیار متفاوت و شامل مواد گیاهی و حیوانی مختلف است.
میش مرغ پرنده‌ای تقریبا’ همه چیز خوار است که بیشتر از گیاهان (ساقه گیاهان، دانة غلات، جوانه‌های مرتعی، یونجه و …)، حشرات، مارمولک‌ها، ملخ‌ها و سنجاقک‌ها تغذیه می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین ساعات تغذیه در اوایل و اواخر روز (صبح و غروب) بوده و بقیه روز را به استراحت و پاییدن منطقه می‌پردازد.
در بهار که زمان جوجه آوری است آشیانه خود را در قسمت‌های انبوه این مزارع می‌سازند اما در پاییز و زمستان نیز می‌توان آنها را در مزارع درو شده مشاهده کرد.
طریقه لانه‌سازی این پرنده ساده بوده و گاهی بدون استفاده از پوشال و تنها روی زمین ساخته می‌شود.
زمان تخمگذاری این پرنده به طور عمده در اواسط بهار بوده و به طور عمده دو تا سه تخم گذاشته که رنگ آن خاکستری زیتونی با لکه‌های درشت و تیره است.
وزن تخم‌ها حدود ۱۵۰ گرم بوده و در فاصله دو تا سه روز گذاشته می‌شوند.
پس از گذاشتن آخرین تخم دوره هچینگ تخم‌ها شروع شده و تقریبا’ چهار هفته به طول می‌انجامد.
پس از جفت‌گیری پرنده نر در عمل هیچ نقشی در پرورش و نگهداری از جوجه‌ها نخواهد داشت و جوجه‌ها پس از بیرون آمدن از تخم تا مدت‌ها به مادر وابسته خواهند بود.
میش مرغ‌ها دشت‌ها و اراضی کشاورزی غیرمتمرکز، بدون مزاحمت یا مزاحمت کم را می‌پسندد به محض احساس خطر، به طرف نقاط مرتفع پرواز می‌کنند و در آنجا به دیده بانی می‌پردازند.
آنها معمولا’ دیمزارهای گندم و نخود را به عنوان محل آشیانه‌سازی و جوجه‌آوری انتخاب می‌کنند تا به راحتی از دید انسان و سایر عوامل مزاحم در امان باشند و جوجه‌ها به منبع اصلی تغذیه خود که گندم و نخود است دسترسی داشته باشند و در مواقع احساس خطر خود را به راحتی مخفی کنند.
منبع مقاله:
http://tinyurl.com/6rteal5
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر