سونامي سفره‌هاي زيرزميني در راه است

اورمو ایشچیلری :سونامي سفره‌هاي زيرزميني در راه است؛ فرونشست زمين در 7 شهر در آذربایجان و ايران

درحال‌حاضر افت سطح آب‌هاي زيرزميني به حدي رسيده است که 7 شهر در ايران با نابودي سفره‌هاي زيرزميني و فرونشست زمين مواجه شده‌اند. گفته مي‌شود کل آبخوان‌هاي کشور ظرفيت برداشت حدود 70 ميليارد مترمکعب درسال را دارند که هم‌اکنون 8 ميليارد متر مکعب بيش از حد متوسط برداشت مي‌شود.

خبرگزاري ميراث‌فرهنگي ـ گروه محيط زيست ـ توسعه بي‌رويه کشاورزي به همراه سيستم‌هاي آبي سنتي و غيرمتناسب با اقليم کشور باعث شده مناطقي چون معين آباد دشت ورامين در جنوب تهران، دشت شهريار، دشت توس در خراسان رضوي، رفسنجان در کرمان، قهاوند و کبودرآهنگ در همدان،

آبيبگلو در اردبيل، مناطقي شرقي استان اصفهان و فارس با فرونشست زمين مواجه شود. طبق گفته کارشناسان محيط زيست فرونشست زمين که آخرين مرحله از بيابان زايي است حتي با حذف عامل مخرب و احيا اکوسيستم به وضعيت سابق برنمي‌گردد چرا که ديگر سفره‌اي وجود ندارد و آبخوان‌ها توانايي آبگيري را از دست داده‌اند.

محمد درويش کارشناس ارشد محيط زيست و عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اعلام اين خبر گفت: درحال‌حاضر سطح آب زيرزميني بسياري از شهرهاي ايران با روندي معنادار و شتاب قابل اندازه‌گيري کاهش پيدا کرده که اين اتفاق نشاندهنده عدم تناسب ميزان عمق آب با ميزان برداشت است.

به گفته درويش جداي از شهرهاي نامبرده که با فرونشست زمين مواجه شده و غيرقابل احياء است ديگر شهرها و دشت‌ها نيز با فرآيند و خطر فرونشست زمين مواجه هستند. اين‌درحالي است که اگر در يک منطقه جنگلي، قطع درخت در سطح گسترده اي انجام گيرد با حذف عامل مخرب و فرصت دوباره به طبيعت رويشگاه جنگلي اين امکان را دارد که به حالت اوليه برگردد اما در خصوص سفره‌هاي زيرزميني حتي با تزريق آب نيز اين سفره‌ها حالت اوليه برنمي‌گردند.

اين درحالي‌است که 7/89 درصد از مناطق ايران خشک، فراخشک و نيمه خشک است و اين مناطق طبق تعريف‌هاي جهاني مستعد جريان بيابانزايي است. فعالان و کارشناسان ضمن هشدار به وضعيت بحراني منابع طبيعي و فرونشست زمين در اين مناطق را حتي با اعمال تمهيدات مديريتي را موثر ندانسته‌اند و با تاکيد برحفظ مناطق درخطر توسعه بي رويه کشاورزي و سيستم هاي آبي سنتي غيرمتناسب با اقليم کشور را تهديد جدي و استفاده از سيستم‌هاي تحت فشار مثل سيستم باراني، قطره‌اي و زيرزميني را از جمله تمهيدات پيش‌بيني شده‌ در برابر خطر جدي فرونشست زمين عنوان مي‌کنند.

بزرگترين چاله‌هاي خاورميانه در کبودرآهنگ همدان
محمد درويش با اعتقاد براينکه دغدغه منابع طبيعي در اولويت طرح‌هاي توسعه کشور لحاظ نشده ادامه داد: از يک سو توسعه بي‌رويه کشاورزي باعث افت سطح آب‌هاي زيرزميني شده است و از سوي ديگر منابع طبيعي هيچگونه جايگاهي در اولويت طرح‌هاي توسعه به خود اختصاص نداده است چراکه در طرح‌هاي توسعه‌اي کشور هرگونه مولفه‌اي براي جانمايي و موارد ديگر لحاظ مي‌شود جز مسائل مربوط به منابع طبيعي. به عنوان مثال نيروگاه شهيد مفتح در همدان هرمولفه اي براي آن سازه درنظرگرفته شدجز پتانسيل آبي منابع زيرزميني. درسال 73 سطح سطح آب زيرزميني اين منطقه 2 متر و هم اکنون با 85 متر ارتفاع سفره‌هاي آب زيرزميني نشست کرده است.
به گفته درويش اثفاقي که باعث شد نيروگاه با کمبود آب روبرو شود و به حفر چاه‌هاي متعدد روي آورد. و اين مسئله به حدي تشديد شد که الان بزرگترين چاله‌هاي خاورميانه در منطقه کبودرآهنگ شکل گرفته و سازه نيروگاه نيز به دليل عدم رعايت اين ملاحظات با خطر از بين رفتن مواجه شده است.

درحال‌حاضربسياري از جانمايي‌ها و مکان يابي‌ها در سطح کلان بررسي و مطالعه نمي‌شود. شهرک پرديس در رودهن در واقع محلي است که سفره‌هاي زيرزميني تغذيه مي‌شوند. گفته مي‌شود مکان‌يابي و ايجاد زيرساخت‌هاي اکوتوريستي نيز مقوله بسيار مهمي است چراکه يکي از مشکلاتي که در سطح کشور وجود دارد بحث جانمايي‌ها و زيرساخت‌ها در حوزه گردشگري است که اغلب آنها فاقد هرگونه مطالعات زيست محيطي است.
گزارش: مريم جليلوند